مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های غیرمجاز در بارداری | خطرات مصرف خودسرانه

• دسته بندی: اطلاعات دارویی / بارداری و شیردهی / دانستنی های پزشکی

دوران بارداری یا حاملگی دوران حساس و در عین حال بسیار پر چالش است. در این دوران هر دارویی اعم از مسکن‌ها و آنتی بیوتیک‌عا می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین برسند، یا امکان انتقال‌شان در شیردهی وجود دارد؛ بنابراین باید هم باید سلامت مادر و هم سلامت جنین به‌دقت بسنجید. صرفا اینکه دارویی بدون نسخه است، به معنی بی‌خطر برای بارداری نیست و لازم است قبل از مصرف هر مسکن یا آنتی‌بیوتیک با پزشک یا ماما مشورت شود. در این مقاله از مجله دکتر روغنی، مسکن‌ها و آنتی بیوتیک‌های غیر مجاز در دوران بارداری را بررسی خواهیم کرد.

مسکن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های غیرمجاز در بارداری

آنتی‌بیوتیک‌ها و مصرف آن‌ها در حاملگی

آنتی‌بیوتیک‌هایی که معمولا نسبتا بی‌خطر‌ هستند

خانواده پنی‌سیلین (مثل آمپی‌سیلین، آموکسی‌سیلین) و سفالوسپورین‌ها (مثل سفالکسین) عموما در بارداری گزینه‌های اول هستند.  مطابق بررسی‌های انجام شده مصرف این داروها افزایش قابل توجهی در نقایص مادرزادی نشان نداده‌اند. 

آنتی‌بیوتیک‌هایی که باید با احتیاط یا حتی ترجیحا مصرف نشوند

• تتراسایکلین‌ها (مثل داکسی‌سایکلین): استفاده در سه‌ماهه دوم/سوم ممکن است منجر به تغییر رنگ دندان‌های کودکان شود یا اثر بر رشد استخوان‌ها داشته باشد.
• فلوروکینولون‌ها (مثل سیپروفلوکساسین): در حیوانات اثر بر غضروف داشته‌اند؛ داده‌های انسانی کم است. در نهایت، تنها زمانی استفاده شود که گزینه دیگری وجود نداشته باشد. 
• برخی داروهای خاص مثل لاین‌زولید یا کارباپنم‌ها: داده‌ها خیلی محدود است و تنها در شرایط خیلی ضروری توصیه می‌شوند. 

نکات مهمی که باید بدانید

• در صورتی که عفونتی در دوران بارداری دارید، بسیار حائز اهمیت است که پزشک تشخیص دهد که آیا آنتی‌بیوتیک ضرورت دارد یا خیر (مثلا عفونت ادراری، عفونت گوش، عفونت حنجره).
• بسیار مهم است که نوع آنتی‌بیوتیک، زمان بارداری (چه سه‌ماهه، اول، دوم، سوم) و میزان دارو در تصمیم دخیل باشند.
• خوددرمانی با آنتی‌بیوتیک در بارداری می‌تواند خطراتی داشته باشد: مقاومت آنتی‌بیوتیکی، اثر بر جنین و مشکلاتی برای مادر.

مسکن‌ها (ضد دردها) در بارداری

مسکن‌ها هم لازم است با احتیاط در این دوران حساس مصرف شوند:

گزینه‌های معمولا امن‌تر

استامینوفن (پاراستامول): غالبا اولین گزینه برای درد/تب در بارداری محسوب می‌شود. استامینوفن در حد اعتدال و با مشورت پزشک مجاز است. 

با این وجود، حتی استامینوفن هم لازم است با مشورت مصرف شود، نه خودسرانه. قبل از گرفتن هر دارویی، بخ ویژه بدون نسخه، در بارداری با پزشک مشورت نمایید. 

مسکن‌هایی که باید احتیاط شود یا ترجیحا اجتناب شود

NSAIDs (ضدهای التهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن، آسپرین در دوزهای بالا): استفاده‌شان در سه‌ماهه سوم بارداری می‌تواند خطراتی مثل بسته شدن زودرس مجرای شریانی (ductus arteriosus) در جنین یا کاهش مایع آمنیوتیک داشته باشد.

در دوران حساس بارداری داروها باید با احتیاط تجویز شوند چون شواهد کامل نیست. مصرف خودسرانه مسکن‌ها بدون تشخیص علت درد یا تب، به ویژه در صورتی که همراه با تب باشد، ممکن است در تشخیص اختلال عفونی یا سایر مشکلات اختلال ایجاد کند. برای مشاهده قیمت و خرید قرص پریفلکس پلاس کلیک کنید.

نکات کاربردی که باید بدانید

• در صورتی که درد یا تب دارید، ابتدا با پزشک یا ماما مشورت نمتید. علت درد یا تب ممکن است جدی‌تر از چیزی باشد که شما فکر می‌کنید.
• اگر دارویی تجویز شده است، دوز را طبق توصیه رعایت کنید. خودسرانه افزایش دوز یا ترکیب مسکن با داروهای دیگر می‌تواند خطرناک باشد.
• اطلاعات کافی برای بسیاری از داروهای جدید یا استفاده در بارداری هنوز کامل نیست؛ بنابراین نبود داده به معنی بی‌خطر بودن نیست.

همچنین پیشنهاد می‌شود مقاله داروهای ضد افسردگی مجاز در دوران بارداری | راهنمای کامل 1404 را نیز مطالعه نمایید.

زمانی که مسکن یا آنتی‌بیوتیک بدون نسخه مصرف می‌شود، احتمال آسیب به رشد جنین، پنهان شدن بیماری‌های مهم و ایجاد عوارض جدی برای مادر بالا می‌رود. برخی از داروها می‌توانند بر روی قلب، استخوان، دندان یا حتی اکسیژن‌رسانی جنین نیز تاثیر داشته باشند. بدن مادر هم به‌دلیل تغییرات هورمونی و افزایش بار کبد و کلیه حساس‌تر از همیشه است.

• خطر آسیب به جنین: بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها (مثل تتراسایکلین) موجب اختلال رشد استخوان و تغییر رنگ دندان‌های جنین می‌شوند.
• اختلال در سیستم قلب و گردش خون جنین: NSAIDها ممکن است باعث بسته‌شدن زودرس مجرای شریانی یا کاهش مایع آمنیوتیک شوند.
• آسیب به مادر: مصرف بیش‌ازحد استامینوفن یا داروهای ترکیبی می‌تواند فشار زیادی به کبد و کلیه وارد کند.
• مقاومت آنتی‌بیوتیکی: مصرف اشتباه آنتی‌بیوتیک باعث مقاوم شدن باکتری‌ها و سخت‌تر شدن درمان عفونت‌ها می‌شود.
• پنهان شدن علائم بیماری: مسکن‌ها درد را مخفی می‌کنند و ممکن است عفونت‌های مهم مثل عفونت ادراری دیر تشخیص داده شوند.
• خطر زایمان زودرس یا عوارض مامایی: برخی داروها می‌توانند تعادل هورمونی و ایمنی را برهم بزنند و خطرات بارداری را بالا ببرند.

سخن پایانی

در‌نهایت، در دوران بارداری، خودت‌درمانی با آنتی‌بیوتیک یا مسکن بدون مشورت پزشک اصلا توصیه نمی‌شود. در صورتی که پزشک دارویی تجویز می‌کند، مزیت برای مادر بیشتر از خطر بالقوه برای جنین است. همواره مقدار دارو، نوع دارو، زمان بارداری، وضعیت سلامت مادر و جنین و تشخیص بیماری باید لحاظ شود. اگر دارویی هست که قبلا در بارداری استفاده نشده یا شواهد کمی دارد بهتر است داروهای دیگر جایگزین شود.

بارداری دوره‌ای است که بدن کمی غرغرو و حساس می‌شود و داروها، چه مسکن و چه آنتی‌بیوتیک، باید با دقت انتخاب شوند. مهم نیست دارو بدون نسخه باشد، گیاهی باشد، یا سال‌هاست مردم مصرفش می‌کنند؛ چیزی که اهمیت دارد تناسب درمان با وضعیت مادر و جنین است. هر درد، تب یا عفونتی باید اول دیده و تشخیص داده شود، بعد داروی مناسب انتخاب شود.

منبع: pmc.ncbi.nlm.nih.gov