مسمومیت با متانول چیست و راه‌های درمان آن

• دسته بندی: دانستنی های پزشکی/

---

مسمومیت با الکل متانول یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود که اگر شدید باشد می‌تواند جان شخص را به خطر بی اندازد.

مسمومیت با متانول (الکل)

آنچه در این مقاله می‌خوانیم:

1. متانول چیست؟
2. مسمومیت با متانول
3. علائم مسمومیت با متانول
4. راه درمان مسمومیت با متانول
5. سخن پایانی

1. متانول چیست؟

الکل‌ها گروهی از مواد شیمیایی هستند که حاوی یک عامل الکلی باشند. متانول ساده‌ترین الکل است که در ساختار آن تنها یک اتم کربن به کار رفته است و فرمول شیمیایی آن نیزCH3OH است. این الکل به نامه‌ای متیل الکل، الکل متیلیک، کاربینول، الکل چوب یا الکل صنعتی نیز شناخته می‌شود. محصولاتی که حاوی متانول هستند عبارت‌اند از مایع شوینده شیشه، ضد یخ، پاک‌کننده کاربراتور، مایع دستگاه کپی، عطر، سوخت گرم‌کننده غذا و انواع دیگر سوخت‌ها. به زمان ساده‌تر متانول یک الکل سمی است که در مواد حلال و ضدعفونی‌کننده کاربرد دارد و گاه به دلیل اشکال در مراحل تخمیر و تقطیر در الکل‌های خوراکی تقلبی نیز یافت می‌شود.

2. مسمومیت با متانول

متانول (CH3OH) یک آلکانول مایع ساده شفاف و بی‌رنگ است که به‌ راحتی با اتانول اشتباه گرفته می‌شود. این الکل برخلاف اتانول، بسیار سمی است و برای مصرف انسان مناسب نیست. در عوض به‌ عنوان ترکیبی از تعداد زیادی حلال صنعتی و تجاری موجود، محصولات پاک‌کننده و مایعات ضد یخ استفاده می‌شود.

افزایش سمیت متانول نسبت به اتانول به دلیل متابولیسم آن است. متانول ابتدا توسط الکل دهیدروژناز 4 به فرمالدئید متابولیزه می‌شود. فرمالدئید پس از آن تقریباً به‌طور کامل توسط آلدهید دهیدروژناز 4 به فرمات (اسید فرمیک) متابولیزه می‌شود. فرمات در زنجیره تنفسی بسیار سمی است و سیتوکروم اکسیداز را مهار می‌کند که باعث هیپوکسی سلولی (باعث نکروز بافت)، اسیدوز متابولیک و دمیلینه شدن عصب بینایی می‌شود.

3. علائم مسمومیت با متانول

عوارض خوردن متانول در صورت عدم درمان صحیح و به موقع ممکن است شامل کوری و نارسایی کلیه باشد. مسمومیت و مرگ ممکن است حتی پس از نوشیدن مقدار کمی از نوشیدنی رخ دهد. مهم‌ترین عوارض خوردن متانول عبارت‌اند از:

1. کما
2. مرگ
3. علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ و درد شکم
4. اسیدوز متابولیک جبران نشده شدید با شکاف آنیونی بالا
5. علائم مربوط به اثر متانول بر دستگاه عصبی مرکزی مانند سردرد، سرگیجه، خستگی و درنهایت اختلال عملکرد عصبی دائمی
6. اختلالات بینایی که با نوریت بینایی و درنهایت کوری مشخص می‌شود که شایع‌ترین مورد از علائم مسمومیت با متانول است.

4. راه درمان مسمومیت با متانول

با توجه به اینکه مسمومیت با متانول می‌تواند بر دستگاه‌های مختلف بدن اثر بگذارد درمان مسمومیت با الکل متانول به‌طور کلاسیک شامل تجویز اتانول داخل وریدی است که میل ترکیبی بسیار بالاتری (10 تا 20 برابر بیشتر) برای الکل دهیدروژناز در مقایسه با متانول دارد تا تولید فرمات را کاهش دهد. گزینه‌های درمانی اضافی شامل اصلاح اسیدوز متابولیک با بی‌کربنات سدیم داخل وریدی، شستشوی معده و همودیالیز هستند.

شود همچنین در طی فرایند درمان مسمومیت با الکل متانول باید وضعیت حیاتی بیمار به‌طور کامل مانیتور شود و از باز بودن راه‌های هوایی و تنفس صحیح و کافی بیمار اطمینان حاصل شود.

درمان خانگی مسمومیت با متانول وجود ندارد و درمان این مسمومیت یک فرایند بیمارستانی است و باید توسط کادر آموزش‌دیده درمان انجام شود. درصورتی‌که مقادیر آسیب‌زا و سمی از متانول وارد بدن شده باشد حتماً باید در اولین فرصت به بیمارستان مراجعه کرد و راهکاری برای درمان خانگی مسمومیت با متانول وجود ندارد.

5. سخن پایانی

شایع‌ترین علت مسمومیت با متانول در ایران، مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول است. در صورتی که در مراحل ابتدایی مسمومیت به مراکز درمانی مراجعه شوید، به‌ خوبی می‌توان از بروز اکثر عوارض جلوگیری کرد. اما درصورتی که عوارض مسمومیت به طور کامل ایجاد شده باشند خیلی کاری نمی‌توان برای بیمار انجام داد و این آسیب‌ها دائمی خواهند بود.